Drevni Egipat
- Drevno da drevnije ne može biti
(part 3)
~ Kako je sve počelo ~
a-300w.jpg)
-300w.jpg)
Sledeći faraon je TUTANHATON, kome su Grci izmenili ime u TUTANHAMUN, odnosno TUTANKAMON (TUTANKHAMUN), kako ga danas izgovaramo. Smatra se da je TUTANKAMON bio sin EHNATONA. TUTANKAMON je važan zato što je preokrenuo mnoge očeve odluke - ponovo je dozvolio Egipćanima da obožavaju stare bogove i obnovio oštećene mnogobožačke hramove. Iako jako mlad, bio je oženjen svojom polusestrom Anksenamon. Pretpostavlja se da je imao samo 17 ili 18 godina kada je umro, a naučnici i dalje ne mogu da se usaglase oko uzroka Tutankamonove smrti. Jedni misle da je ubijen, drugi da je njegova smrt posledica povredi noge koju je zadobio u lovu posle pada sa dvokolice. Postoji i pretpostavka da je umro od malarije. Šta god da je pravi uzrok smrti, TUTANKAMON, jedan od najpoznatijih faraona sahranjen je u velelepnoj grobnici, u DOLINI KRALJEVA, čije se otkriće 4. novembra 1922. godine smatra najvećim arheološkim otkrićem 20. veka.
RAMZES I (1.295.-1.294. P.N.E.) je osnivač nove, XIX egipatske dinastije. RAMZES II - VELIKI bio je najpoznatij i najznačajniji vladar poznog NOVOG KRALJEVSTVA. Na presto Egipta došao je sa 25 godina, a titulu - zvanje RAMZES VELIKI zaslužno je poneo, jer ni jedan vladar pre njega nije izgradio toliki broj kolosalnih građevina, spomenika i hramova. Još od malih nogu odgajan je da vlada. Školovan u vojničkoj tradiciji. Još kao dečak sa 10 godina učio je o vojničkim i državničkim veštinama od svog oca SETIJA I. Tokom svoje vladavine povratio je teritorije koje danas zauzimaju Izrael, Liban i Sirija. Jedan od njegovih najznačajnijih hramova svakako je spektakularni ABU SIMBEL.
Egipat je tada bio vodeća sila u starom svetu. Vladavina RAMZESA II bila je duga punih 66 godina (1.279.-1.213. P.N.E.). Tokom njegove vladavine došlo je do izlaska izraelskih plemena iz Egipta (opisanog u Starom zavetu). Kasnije su ova plemena u Kanaanu formirali svoju državu.
Opadanje egipatske moći verovatno je vezano za opštu krizu koja je poznata pod nazivom Kolaps bronzanog doba. Od četiri velike sile (EGIPAT, HETITSKO kraljevstvo, SREDNJEASIRSKO carstvo i VAVILON) prvo su pokleknuli HETITI, čija država prestaje da postoji oko 1200. godine P.N.E.
RAMZES III vodio je ratove protiv Naroda sa mora. Nakon vladavine RAMZESA VI, Egipat lagano gubi kontrolu nad svojim teritorijama. Moć CARSTVA opala je velikom brzinom. Sredinom 11. veka P.N.E. prestalo je da postoji.
Period koji je usledio, nazvan je TREĆI MEĐUPERIOD, karakteriše ga paralelno postojanje više vladarskih dinastija. Egipat je u jednom periodu bio pod vlašću Nubijaca. Egipat potpada pod vlast NOVOASIRSKOG kraljevstva 664. godine P.N.E. Ubrzo se PSAMETIH I pobunio i osnovao SAISKU DINASTIJU koja je državom vladala do pada pod persijsku vlast. Egipat pada pod noge persijskog kralja KAMBIZA II 525. godine P.N.E.
AHEMEDINSKI period starog Egipta obeležen je brojnim sukobima između Persijanaca i Egipćana. Iz čeljusti Persijanaca izbavio ih je ALEKSANDAR Veliki, najveći vojskovođa i osvajač antičkog doba.
Pohodi ALEKSANDRA MAKEDONSKOG doveli su do uništenja AHEMEDINSKOG carstva. Egipat je postao jedna od SATRAPIJA (velika, celovita oblast) još većeg Aleksandrovog carstva. Iako impozantno, njegovo carstvo bilo je ipak na staklenim nogama, pa su nedugo po ALEKSANDROVOJ smrti, njegovi dojučerašnji generali, tzv. Dijadosi, ušli u građanski rat i vodili borbe za nasleđe ogromnog carstva.
Jedan od dijadoha, PTOLOMEJ I SOTER, proglasio se 305. godine P.N.E. za naslednika egipatskih faraona. Osim što je bio jedan od najodanijih generala ALEKSANDRA MAKEDONSKOG i njegov lični prijatelj, PTOLOMEJ je zaslužan i za nastanak čuvene, najveće riznice celokupne antičke književnosti i literature - ALEKSANDRIJSKE BIBLIOTEKE.
Pod njegovom dinastijom Egipat će doživeti znatan privredni i ekonomski procvat ali, na žalost neće uspeti da povrati nekadašnji sjaj i moć koju je imao. Ono što je karakteristično je da PTOLOMEJIDI, nikada nisu bili prihvaćeni kao domaći vladari. PTOLOMEJSKO KRALJEVSTVO je, tokom čitavog postojanja, vodilo rat sa SELEUKIDIMA oko Sirije.
Nova evropska sila u usponu, RIM kuca na vrata Egipta 30. godine P.N.E.
Nakon krvavog, bratoubilačkog rata dvojice naslednika ubijenog imperatora JULIJA CEZARA, zemljom u dolini Nila zagospodariće jedan od najmudrijih i najsposobnijih vladara u istoriji, osnivač Julijevsko-Klaudijevske dinastije, prvi car Rimskog carstva i čovek koji je postavio temelje jedne hiljadugodišnje evroazijske imperije. Bio je to GAJ JULIJE CEZAR, kroz istoriju poznatiji kao OKTAVIJAN AVGUST. Njega će Senat zbog izuzetnih podviga i reformi carstva posthumno proglasiti za božanstvo rimske države.
Upravo je OKTAVIJAN AVGUST od Egipta načinio novu žitnicu Rimske imperije. Egipatska provincija će od početka imati drugačiji status u odnosu na druge carske oblasti. Za istoriju Egipta OKTAVIJAN AVGUST važan je i njegov veliki vojni trijumf nad udruženim snagama Marka Antonija i kraljice Kleopatre.
KLEOPATRA, majka poslednjeg egipatskog faraona PTOLOMEJA 15. FILOPATORA CEZARIONA, poreklom nije bila Egipćanka, već Grkinja iz dinastije Ptolomeida. Ona je tvrdila da je njen sin dete slavnog JULIJA CEZARA, s kojim je bila u burnoj ljubavnoj vezi. Njihova ljubavna priča ovekovečena je u nekoliko holivudskih filmova, svakako ju je proslavila velika Elizabet Tejlor.
KLEOPATRA je svog naslednika smatrala pravičnim pretendentom za presto Rimske države, što Oktavijan nije mogao da dozvoli, pa je, po svemu sudeći, upravo OKTAVIJAN AVGUST naredio ubistvo poslednjeg faraona antičkog Egipta, PTOLOMEJA 15.
U suton 4. veka našeg vremena i pred kraj svog života, 395. godine, poslednji imperator jedinstvenog Rimskog carstva, TEODOSIJE I VELIKI, uvidevši sve ozbiljnije nadolazeće opasnosti, podelio je svoju nepreglednu državu na Istočno i Zapadno rimsko Carstvo.
Svom mlađem sinu - Flaviju HONORIJU, poverio je zapadni deo rimske države. Starijem sinu - Flaviju ARKADIJU, na upravu prepustio istočni deo carstva koji će nešto kasnije postati VIZANTIJA. Pod kontrolom Flavija ARKADIJA nalaziće se i Egipat.
Moćno Zapadno RIMSKO CARSTVO uzdrmano kobnim unutrašnjim podelama, opštim državnim rasulom i dekadencijom, čekajući da bude rastrgnuto najezdom svirepih varvarskih plemena, preživelo je još samo jedan vek, a onda potonulo u krvavom vihoru koji je sa sobom donelo novo doba - mračni Rani srednji vek.
Istočno RIMSKO CARSTVO - VIZANTIJA uspeće da se održi i odoli svim nedaćama još čitavih 1.000 godina (ceo milenijum).
Što se teritorije EGIPTA tiče u ona će ostati deo Istočnog RIMSKOG CARSTVA sve do sredine 7. veka, kada EGIPAT osvajaju ARABLJANI. Tada počinje jačanje i dominacija islamskog faktora, koji će ubuduće, pa sve do današnjih dana oblikovati novi egipatski identitet.
Egipat je velika zemlja, bezbroj je znamenitosti koje mogu da se obiđu, i još je više priča koje mogu da se čuju na proputovanju kroz ovu surovu, ali prelepu pustinjsku zemlju.
Moja preporuka je da ako planirate putovanje u Egipat, obavezno razmislite o krstarenju rekom NIl. Tokom tog krstarenja obilaze se neki od najgrandioznijih i najfascinantnijih faraonskih hramova koje, ako ste već u Egiptu ni po koju cenu ne treba propustiti.
U mojim narednim pričama biće i detalja o tim hramovima kao i detallja o faraonima koji su ih gradili i brojnim legendama i misterijama koje su sastavni deo magičnog, faraonskog perioda drevnog Egipta
~ Kako je sve počelo ~
RANODINASTIČKI PERIOD starog Egipta, koji obuhvata
vladavinu I i II dinastije, trajao od 3.100.-2.686. godine
P.N.E. Vladari i važniji državni činovnici tog vremena,
sahranjivani su u MASTABA-ma. MASTABE su niske kamene,
konusne građevine koje su kasnije poslužile kao model za
izgradnju piramida. U to vreme sedište državne uprave bio
je MEMFIS. U upotrebi je bilo hijeroglifsko pismo.
Tokom RANODINASTIČKOG PERIODA carstvo je gotovo 500 godina objedinjavalo teritoriju od Mediterana do prvog KATARAKTA (KATARAKT je prirodno rečno zaravnanje, nešto slično širokom pragu u rečnom koritu preko koga se voda sliva u slapovima) reke Nil.
Na Nilu ima 6 KATARAKTA: Prvi KATARAKT nalazi se kod ASUANA i taj je jedini koji se danas nalazi u modernom Egiptu, ostali se nalaze južnije, u Sudanu.
Plodno i Nilovim izlivanjima dobro navodnjeno zemljište čini Egipat nekom vrstom ogromne oaze stisnute između velikih pustinja na istoku i severu Afrike.
O podeli samostalnih država na GORNJI i DONJI EGIPAT, svedoče titule i obeležja faraona koje su sačuvane tokom egipatske istorije. I u geografskom smislu, Egipat se deli na dva dela: Gornji i Donji Egipat. GORNJI EGIPAT je usko područje u dolini Nila (na jugu), a DONJI EGIPAT plodna Delta (na severu). Nil je jedna od najdužih reka na svetu, sa dužinom od 6.689 km i jedina reka na svetu koja teče iz pravca juga ka severu. Tako de se treba skoncentrisati na pojmove GORNJI i DONJI EGIPAT, jer su potpuno KONTRA od nama realnog predstavljanja, a krivac svemu je KONTRA-tok reke Nil, pa je GORNJI EGIPAT - dole na jugu, a DONJI EGIPAT - gore na severu!
Početak egipatske države u RANODINASTIČKOM PERIODU pripisuje se kralju MENESU, koji je, prema legendi ujedinio Gornji i Donji Egipat. MENES je za prestonicu izabrao MEMFIS. Ovaj period egipatske civilizacije obeležio je između ostalih i faraon šeste dinastije PEPI II, za koga se smatra da je bio najdugovečniji vladar neke države u istoriji čovečanstva. Osim što je živeo više od 100 godina, sama njegova vladavina EGIPTOM trajala je fascinantne 94 godine. Njegovom smrću završava se RANODINASTIČKI PERIOD.
Većina istoričara za početak STAROG EGIPATSKOG kraljevstva uzima početak vladavine prvog faraona III do poslednjeg faraona VI dinastije. STARO kraljevstvo obuhvata period od 2.686. - 2.181. godine P.N.E. DŽOSER je poznat i kao faraon koji je sagradio prvu piramidu. U Sakari, nedaleko od MEMFISA, DŽOSER je za sebe podigao neuobičajenu grobnicu - stepenastu piramidu, visoku 60 metara.
Napredak STAROG kraljevstva nastavljen je u vreme vladara SNOFRU-a, faraona četvrte dinastije, a od njih gradnja piramida postaje pravilo za vladare. SNOFRU-ov naslednik - KUFU, kako su ga zvali Egipćani ili KEOPS, kako su ga zvali Grci, podigao je najveću piramidu starog egipta. KUFUOVA (KEOPSOVA) piramida bila je visoka 147 m (danas 138,8 m), a zajedno sa KEFRENOVOM i MIKERINOVOM piramidom čine kompleks Piramida u Gizi. KEOPSOVA piramida je jedino sačuvano Svetsko čudo starog sveta.
U STAROM Egiptu žene su uživale široka prava i imale velike mogućnosti. Mogle su da imaju svoju ličnu imovinu, mogle su da budu zadužene za vođenje porodičnih i drugih poslova, imale su i pravo na razvod. Takođe, kao što je poznato, u STAROM EGIPTU žene su mogle da postanu i vrhovni vladari kraljevstva, što će u ostatku tada poznatog sveta i vekovima kasnije biti apsolutno nezamislivo.
Posle STARO-EGIPATSKOG KRALJEVSTVA, između 2.181. i 2.055. godine P.N.E. usledio je period (126 godina) opadanja poznat pod nazivom PRVI MEĐUPERIOD. MEMFIS je izgubio značaj, a veći ugled dobio je grad HERAKLEOPOLIS i ceo PRVI MEĐUPERIOD bio je obeležen borbama dva grada: TEBE i HERAKLEOPOLISA. Kao pobednik iz ovog nadmetanja izlazi TEBA, današnji LUXOR.
Faraon MENTUHOTEP II formira SREDNJE EGIPATSKO kraljevstvo (XI - XIV dinastije). To SREDNJE kraljevstvo trajalo je od 2.055. do 1.700. godine P.N.E.
DRUGI MEĐUPERIOD, koji deli SREDNJE od NOVOG KRALJEVSTVA trajao je oko 200 godina.
Svoj vrhunac EGIPAT je dostigao u vreme NOVOG KRALJEVSTVA (XVIII - XX dinastije). Država se prostirala od NUBIJE (Sudana) na jugu, do SIRIJE na severo-istoku. NOVO KRALJEVSTVO na svom vrhuncu predstavljalo je najveću silu tadašnjeg sveta. Hronologija Novog kraljevstva određena je zahvaljujući sačuvanim zapisima: jedan je vezan za vladavinu dinastije TUTMESA, a drugi za vladavinu dinastije RAMZESA.
TUTMES I (Tutmozis, Tutmos) premestio je sedište kraljevstva iz TEBE (LUXOR-a) nazad u MEMFIS. Amonovo svetilište pretvorio je u državni hram - KARNAK. TUTMES I bio je treći faraon 18. egipatske dinastije. Presto je dobio nakon smrti prethodnog kralja, Amenhotepa I. Tokom svoje vladavine pomerio je granice Egipta dalje nego ikada ranije. Sagradio je mnoge hramove u Egiptu, i sebi grob u DOLINI KRALJEVA. On je prvi faraon za koga se zna da je sahranjen u dolini kraljeva. Pretpostavke su da je i sam AMENHOTEP I pre njega svoj grob sagradio u DOLINI KRALJEVA, ali njegova grobnica još uvek nije pronađena. Bilo kako bilo, od smrti TUTMESA I pa na dalje, tokom celog perioda trajanja NOVOG KRALJEVSTVA sahranjivanje u duboko pod zemljom, bogato ukrašenim grobnicama postalo je pravilo. Tako je nastala DOLINA KRALJEVA.
Kako TUTMES I nije imao muške potomke nasledio ga je TUTMES II, koji sebe nikada nije nazivao KRALJEVIM sinom. On nije rođen u kraljevskoj porodici. Rodila ga je žena po imenu Senseneb za kraljicu Ahmos koja je nosila titulu velike kraljevske žene Tutmoze, pa se pretpostavlja da je bila sestra ili TUTMESA I ili AMENHOTEPA I. TUTMES II, nije dugo vladao. Umro je mlad, neki istoričari tvrde da je bio bolešljiv, čak i ometen u razvoju.
Nasledila ga je njegova udovica i sestra HATŠEPSUT koja se smatra za prvu vladarku Egipta u istoriji. Koristila se faraonskom titulom i nosila je mušku odeću. Vodila je uspešne pohode na Nubiju (Sudan) i Palestinu. Poznata je i po uspostavljanju trgovačke saradnje sa zemljom PUNT (današnja Somalija). O ovoj izuzetnoj ženi, koja je vladala u svetu muškaraca kao regent umesto TUTMESA III, koji je bio premlad da vlada napisaću posebnu priču kada budem govorio o njenom, hramu KRALJICE HATŠEPSUT.
Kada se TUTMES III konačno dočepao vlasti, Egipat je doživeo vrhunac svog teritorijalnog proširenja. Poznato je 17 TUTMESA-ovih pohoda u kojima je zaposeo teritorije, pa se u njegovo vreme Egipat proširuje sve do reke Eufrat. Svi njegovi pohodi opisani su na njegovim Analima, koji su uklesani na zidovima hrama u KARNAKU i na obelisku TUTMOSA III na Hipodromu u Konstantinopolju odnosno Istanbulu.
TUTMESA IV, osmog faraona 18. dinastije, nasleđuje AMENHOTEP III, takođe poznat kao AMENHOTEP VELIČANSTVENI (VELIKI), helenizovan kao AMENOFIS III, bio je deveti faraon 18. dinastije. AMENHOTEP je bio sin TUTMESA IV od maloletne žene Mutemvije. Njegova vladavina je bila period neviđenog prosperiteta, blagostanja i sjaja, kada je Egipat dostigao vrhunske domete u umetnosti. U to vreme Egipat počinje da stiče političku i međunarodnu moć i kao takav AMENHOTEP III se smatra jednim od najvećih faraona starog Egipta.
Kada je umro nakon 38 ili 39 godina vladavine, nasledio ga je sin AMENHOTEP IV, koji je kasnije promenio ime u EHNATON, a bio poznat i kao AMENHOTEP IV. Njegova glavna žena bila je NEFERTITI, koja je poznata po čuvenoj bisti koja se čuva u Egipatskom muzeju u Berlinu. Vladavinu EHNATONA i NEFERTITI, obeležilo je šestoro dece i to što su uveli princip vladarskog kraljevskog para. EHNATON je bio poznat i kao kralj JERETIK, jer je ukinuo mnogoboštvo i uveo kult jednog boga, ATONA i obožavanje Sunčevog kruga.
Kada je umro nakon 38 ili 39 godina vladavine, nasledio ga je sin AMENHOTEP IV, koji je kasnije promenio ime u EHNATON, a bio poznat i kao AMENHOTEP IV. Njegova glavna žena bila je NEFERTITI, koja je poznata po čuvenoj bisti koja se čuva u Egipatskom muzeju u Berlinu. Vladavinu EHNATONA i NEFERTITI, obeležilo je šestoro dece i to što su uveli princip vladarskog kraljevskog para. EHNATON je bio poznat i kao kralj JERETIK, jer je ukinuo mnogoboštvo i uveo kult jednog boga, ATONA i obožavanje Sunčevog kruga.
Tokom RANODINASTIČKOG PERIODA carstvo je gotovo 500 godina objedinjavalo teritoriju od Mediterana do prvog KATARAKTA (KATARAKT je prirodno rečno zaravnanje, nešto slično širokom pragu u rečnom koritu preko koga se voda sliva u slapovima) reke Nil.
Na Nilu ima 6 KATARAKTA: Prvi KATARAKT nalazi se kod ASUANA i taj je jedini koji se danas nalazi u modernom Egiptu, ostali se nalaze južnije, u Sudanu.
Plodno i Nilovim izlivanjima dobro navodnjeno zemljište čini Egipat nekom vrstom ogromne oaze stisnute između velikih pustinja na istoku i severu Afrike.
O podeli samostalnih država na GORNJI i DONJI EGIPAT, svedoče titule i obeležja faraona koje su sačuvane tokom egipatske istorije. I u geografskom smislu, Egipat se deli na dva dela: Gornji i Donji Egipat. GORNJI EGIPAT je usko područje u dolini Nila (na jugu), a DONJI EGIPAT plodna Delta (na severu). Nil je jedna od najdužih reka na svetu, sa dužinom od 6.689 km i jedina reka na svetu koja teče iz pravca juga ka severu. Tako de se treba skoncentrisati na pojmove GORNJI i DONJI EGIPAT, jer su potpuno KONTRA od nama realnog predstavljanja, a krivac svemu je KONTRA-tok reke Nil, pa je GORNJI EGIPAT - dole na jugu, a DONJI EGIPAT - gore na severu!
Početak egipatske države u RANODINASTIČKOM PERIODU pripisuje se kralju MENESU, koji je, prema legendi ujedinio Gornji i Donji Egipat. MENES je za prestonicu izabrao MEMFIS. Ovaj period egipatske civilizacije obeležio je između ostalih i faraon šeste dinastije PEPI II, za koga se smatra da je bio najdugovečniji vladar neke države u istoriji čovečanstva. Osim što je živeo više od 100 godina, sama njegova vladavina EGIPTOM trajala je fascinantne 94 godine. Njegovom smrću završava se RANODINASTIČKI PERIOD.
Većina istoričara za početak STAROG EGIPATSKOG kraljevstva uzima početak vladavine prvog faraona III do poslednjeg faraona VI dinastije. STARO kraljevstvo obuhvata period od 2.686. - 2.181. godine P.N.E. DŽOSER je poznat i kao faraon koji je sagradio prvu piramidu. U Sakari, nedaleko od MEMFISA, DŽOSER je za sebe podigao neuobičajenu grobnicu - stepenastu piramidu, visoku 60 metara.
Napredak STAROG kraljevstva nastavljen je u vreme vladara SNOFRU-a, faraona četvrte dinastije, a od njih gradnja piramida postaje pravilo za vladare. SNOFRU-ov naslednik - KUFU, kako su ga zvali Egipćani ili KEOPS, kako su ga zvali Grci, podigao je najveću piramidu starog egipta. KUFUOVA (KEOPSOVA) piramida bila je visoka 147 m (danas 138,8 m), a zajedno sa KEFRENOVOM i MIKERINOVOM piramidom čine kompleks Piramida u Gizi. KEOPSOVA piramida je jedino sačuvano Svetsko čudo starog sveta.
U STAROM Egiptu žene su uživale široka prava i imale velike mogućnosti. Mogle su da imaju svoju ličnu imovinu, mogle su da budu zadužene za vođenje porodičnih i drugih poslova, imale su i pravo na razvod. Takođe, kao što je poznato, u STAROM EGIPTU žene su mogle da postanu i vrhovni vladari kraljevstva, što će u ostatku tada poznatog sveta i vekovima kasnije biti apsolutno nezamislivo.
Posle STARO-EGIPATSKOG KRALJEVSTVA, između 2.181. i 2.055. godine P.N.E. usledio je period (126 godina) opadanja poznat pod nazivom PRVI MEĐUPERIOD. MEMFIS je izgubio značaj, a veći ugled dobio je grad HERAKLEOPOLIS i ceo PRVI MEĐUPERIOD bio je obeležen borbama dva grada: TEBE i HERAKLEOPOLISA. Kao pobednik iz ovog nadmetanja izlazi TEBA, današnji LUXOR.
Faraon MENTUHOTEP II formira SREDNJE EGIPATSKO kraljevstvo (XI - XIV dinastije). To SREDNJE kraljevstvo trajalo je od 2.055. do 1.700. godine P.N.E.
DRUGI MEĐUPERIOD, koji deli SREDNJE od NOVOG KRALJEVSTVA trajao je oko 200 godina.
Svoj vrhunac EGIPAT je dostigao u vreme NOVOG KRALJEVSTVA (XVIII - XX dinastije). Država se prostirala od NUBIJE (Sudana) na jugu, do SIRIJE na severo-istoku. NOVO KRALJEVSTVO na svom vrhuncu predstavljalo je najveću silu tadašnjeg sveta. Hronologija Novog kraljevstva određena je zahvaljujući sačuvanim zapisima: jedan je vezan za vladavinu dinastije TUTMESA, a drugi za vladavinu dinastije RAMZESA.
TUTMES I (Tutmozis, Tutmos) premestio je sedište kraljevstva iz TEBE (LUXOR-a) nazad u MEMFIS. Amonovo svetilište pretvorio je u državni hram - KARNAK. TUTMES I bio je treći faraon 18. egipatske dinastije. Presto je dobio nakon smrti prethodnog kralja, Amenhotepa I. Tokom svoje vladavine pomerio je granice Egipta dalje nego ikada ranije. Sagradio je mnoge hramove u Egiptu, i sebi grob u DOLINI KRALJEVA. On je prvi faraon za koga se zna da je sahranjen u dolini kraljeva. Pretpostavke su da je i sam AMENHOTEP I pre njega svoj grob sagradio u DOLINI KRALJEVA, ali njegova grobnica još uvek nije pronađena. Bilo kako bilo, od smrti TUTMESA I pa na dalje, tokom celog perioda trajanja NOVOG KRALJEVSTVA sahranjivanje u duboko pod zemljom, bogato ukrašenim grobnicama postalo je pravilo. Tako je nastala DOLINA KRALJEVA.
Kako TUTMES I nije imao muške potomke nasledio ga je TUTMES II, koji sebe nikada nije nazivao KRALJEVIM sinom. On nije rođen u kraljevskoj porodici. Rodila ga je žena po imenu Senseneb za kraljicu Ahmos koja je nosila titulu velike kraljevske žene Tutmoze, pa se pretpostavlja da je bila sestra ili TUTMESA I ili AMENHOTEPA I. TUTMES II, nije dugo vladao. Umro je mlad, neki istoričari tvrde da je bio bolešljiv, čak i ometen u razvoju.
Nasledila ga je njegova udovica i sestra HATŠEPSUT koja se smatra za prvu vladarku Egipta u istoriji. Koristila se faraonskom titulom i nosila je mušku odeću. Vodila je uspešne pohode na Nubiju (Sudan) i Palestinu. Poznata je i po uspostavljanju trgovačke saradnje sa zemljom PUNT (današnja Somalija). O ovoj izuzetnoj ženi, koja je vladala u svetu muškaraca kao regent umesto TUTMESA III, koji je bio premlad da vlada napisaću posebnu priču kada budem govorio o njenom, hramu KRALJICE HATŠEPSUT.
Kada se TUTMES III konačno dočepao vlasti, Egipat je doživeo vrhunac svog teritorijalnog proširenja. Poznato je 17 TUTMESA-ovih pohoda u kojima je zaposeo teritorije, pa se u njegovo vreme Egipat proširuje sve do reke Eufrat. Svi njegovi pohodi opisani su na njegovim Analima, koji su uklesani na zidovima hrama u KARNAKU i na obelisku TUTMOSA III na Hipodromu u Konstantinopolju odnosno Istanbulu.
TUTMESA IV, osmog faraona 18. dinastije, nasleđuje AMENHOTEP III, takođe poznat kao AMENHOTEP VELIČANSTVENI (VELIKI), helenizovan kao AMENOFIS III, bio je deveti faraon 18. dinastije. AMENHOTEP je bio sin TUTMESA IV od maloletne žene Mutemvije. Njegova vladavina je bila period neviđenog prosperiteta, blagostanja i sjaja, kada je Egipat dostigao vrhunske domete u umetnosti. U to vreme Egipat počinje da stiče političku i međunarodnu moć i kao takav AMENHOTEP III se smatra jednim od najvećih faraona starog Egipta.
Kada je umro nakon 38 ili 39 godina vladavine, nasledio ga je sin AMENHOTEP IV, koji je kasnije promenio ime u EHNATON, a bio poznat i kao AMENHOTEP IV. Njegova glavna žena bila je NEFERTITI, koja je poznata po čuvenoj bisti koja se čuva u Egipatskom muzeju u Berlinu. Vladavinu EHNATONA i NEFERTITI, obeležilo je šestoro dece i to što su uveli princip vladarskog kraljevskog para. EHNATON je bio poznat i kao kralj JERETIK, jer je ukinuo mnogoboštvo i uveo kult jednog boga, ATONA i obožavanje Sunčevog kruga.
Kada je umro nakon 38 ili 39 godina vladavine, nasledio ga je sin AMENHOTEP IV, koji je kasnije promenio ime u EHNATON, a bio poznat i kao AMENHOTEP IV. Njegova glavna žena bila je NEFERTITI, koja je poznata po čuvenoj bisti koja se čuva u Egipatskom muzeju u Berlinu. Vladavinu EHNATONA i NEFERTITI, obeležilo je šestoro dece i to što su uveli princip vladarskog kraljevskog para. EHNATON je bio poznat i kao kralj JERETIK, jer je ukinuo mnogoboštvo i uveo kult jednog boga, ATONA i obožavanje Sunčevog kruga.
Sledeći faraon je TUTANHATON, kome su Grci izmenili ime u TUTANHAMUN, odnosno TUTANKAMON (TUTANKHAMUN), kako ga danas izgovaramo. Smatra se da je TUTANKAMON bio sin EHNATONA. TUTANKAMON je važan zato što je preokrenuo mnoge očeve odluke - ponovo je dozvolio Egipćanima da obožavaju stare bogove i obnovio oštećene mnogobožačke hramove. Iako jako mlad, bio je oženjen svojom polusestrom Anksenamon. Pretpostavlja se da je imao samo 17 ili 18 godina kada je umro, a naučnici i dalje ne mogu da se usaglase oko uzroka Tutankamonove smrti. Jedni misle da je ubijen, drugi da je njegova smrt posledica povredi noge koju je zadobio u lovu posle pada sa dvokolice. Postoji i pretpostavka da je umro od malarije. Šta god da je pravi uzrok smrti, TUTANKAMON, jedan od najpoznatijih faraona sahranjen je u velelepnoj grobnici, u DOLINI KRALJEVA, čije se otkriće 4. novembra 1922. godine smatra najvećim arheološkim otkrićem 20. veka.
RAMZES I (1.295.-1.294. P.N.E.) je osnivač nove, XIX egipatske dinastije. RAMZES II - VELIKI bio je najpoznatij i najznačajniji vladar poznog NOVOG KRALJEVSTVA. Na presto Egipta došao je sa 25 godina, a titulu - zvanje RAMZES VELIKI zaslužno je poneo, jer ni jedan vladar pre njega nije izgradio toliki broj kolosalnih građevina, spomenika i hramova. Još od malih nogu odgajan je da vlada. Školovan u vojničkoj tradiciji. Još kao dečak sa 10 godina učio je o vojničkim i državničkim veštinama od svog oca SETIJA I. Tokom svoje vladavine povratio je teritorije koje danas zauzimaju Izrael, Liban i Sirija. Jedan od njegovih najznačajnijih hramova svakako je spektakularni ABU SIMBEL.
Egipat je tada bio vodeća sila u starom svetu. Vladavina RAMZESA II bila je duga punih 66 godina (1.279.-1.213. P.N.E.). Tokom njegove vladavine došlo je do izlaska izraelskih plemena iz Egipta (opisanog u Starom zavetu). Kasnije su ova plemena u Kanaanu formirali svoju državu.
Opadanje egipatske moći verovatno je vezano za opštu krizu koja je poznata pod nazivom Kolaps bronzanog doba. Od četiri velike sile (EGIPAT, HETITSKO kraljevstvo, SREDNJEASIRSKO carstvo i VAVILON) prvo su pokleknuli HETITI, čija država prestaje da postoji oko 1200. godine P.N.E.
RAMZES III vodio je ratove protiv Naroda sa mora. Nakon vladavine RAMZESA VI, Egipat lagano gubi kontrolu nad svojim teritorijama. Moć CARSTVA opala je velikom brzinom. Sredinom 11. veka P.N.E. prestalo je da postoji.
Period koji je usledio, nazvan je TREĆI MEĐUPERIOD, karakteriše ga paralelno postojanje više vladarskih dinastija. Egipat je u jednom periodu bio pod vlašću Nubijaca. Egipat potpada pod vlast NOVOASIRSKOG kraljevstva 664. godine P.N.E. Ubrzo se PSAMETIH I pobunio i osnovao SAISKU DINASTIJU koja je državom vladala do pada pod persijsku vlast. Egipat pada pod noge persijskog kralja KAMBIZA II 525. godine P.N.E.
AHEMEDINSKI period starog Egipta obeležen je brojnim sukobima između Persijanaca i Egipćana. Iz čeljusti Persijanaca izbavio ih je ALEKSANDAR Veliki, najveći vojskovođa i osvajač antičkog doba.
Pohodi ALEKSANDRA MAKEDONSKOG doveli su do uništenja AHEMEDINSKOG carstva. Egipat je postao jedna od SATRAPIJA (velika, celovita oblast) još većeg Aleksandrovog carstva. Iako impozantno, njegovo carstvo bilo je ipak na staklenim nogama, pa su nedugo po ALEKSANDROVOJ smrti, njegovi dojučerašnji generali, tzv. Dijadosi, ušli u građanski rat i vodili borbe za nasleđe ogromnog carstva.
Jedan od dijadoha, PTOLOMEJ I SOTER, proglasio se 305. godine P.N.E. za naslednika egipatskih faraona. Osim što je bio jedan od najodanijih generala ALEKSANDRA MAKEDONSKOG i njegov lični prijatelj, PTOLOMEJ je zaslužan i za nastanak čuvene, najveće riznice celokupne antičke književnosti i literature - ALEKSANDRIJSKE BIBLIOTEKE.
Pod njegovom dinastijom Egipat će doživeti znatan privredni i ekonomski procvat ali, na žalost neće uspeti da povrati nekadašnji sjaj i moć koju je imao. Ono što je karakteristično je da PTOLOMEJIDI, nikada nisu bili prihvaćeni kao domaći vladari. PTOLOMEJSKO KRALJEVSTVO je, tokom čitavog postojanja, vodilo rat sa SELEUKIDIMA oko Sirije.
Nova evropska sila u usponu, RIM kuca na vrata Egipta 30. godine P.N.E.
Nakon krvavog, bratoubilačkog rata dvojice naslednika ubijenog imperatora JULIJA CEZARA, zemljom u dolini Nila zagospodariće jedan od najmudrijih i najsposobnijih vladara u istoriji, osnivač Julijevsko-Klaudijevske dinastije, prvi car Rimskog carstva i čovek koji je postavio temelje jedne hiljadugodišnje evroazijske imperije. Bio je to GAJ JULIJE CEZAR, kroz istoriju poznatiji kao OKTAVIJAN AVGUST. Njega će Senat zbog izuzetnih podviga i reformi carstva posthumno proglasiti za božanstvo rimske države.
Upravo je OKTAVIJAN AVGUST od Egipta načinio novu žitnicu Rimske imperije. Egipatska provincija će od početka imati drugačiji status u odnosu na druge carske oblasti. Za istoriju Egipta OKTAVIJAN AVGUST važan je i njegov veliki vojni trijumf nad udruženim snagama Marka Antonija i kraljice Kleopatre.
KLEOPATRA, majka poslednjeg egipatskog faraona PTOLOMEJA 15. FILOPATORA CEZARIONA, poreklom nije bila Egipćanka, već Grkinja iz dinastije Ptolomeida. Ona je tvrdila da je njen sin dete slavnog JULIJA CEZARA, s kojim je bila u burnoj ljubavnoj vezi. Njihova ljubavna priča ovekovečena je u nekoliko holivudskih filmova, svakako ju je proslavila velika Elizabet Tejlor.
KLEOPATRA je svog naslednika smatrala pravičnim pretendentom za presto Rimske države, što Oktavijan nije mogao da dozvoli, pa je, po svemu sudeći, upravo OKTAVIJAN AVGUST naredio ubistvo poslednjeg faraona antičkog Egipta, PTOLOMEJA 15.
U suton 4. veka našeg vremena i pred kraj svog života, 395. godine, poslednji imperator jedinstvenog Rimskog carstva, TEODOSIJE I VELIKI, uvidevši sve ozbiljnije nadolazeće opasnosti, podelio je svoju nepreglednu državu na Istočno i Zapadno rimsko Carstvo.
Svom mlađem sinu - Flaviju HONORIJU, poverio je zapadni deo rimske države. Starijem sinu - Flaviju ARKADIJU, na upravu prepustio istočni deo carstva koji će nešto kasnije postati VIZANTIJA. Pod kontrolom Flavija ARKADIJA nalaziće se i Egipat.
Moćno Zapadno RIMSKO CARSTVO uzdrmano kobnim unutrašnjim podelama, opštim državnim rasulom i dekadencijom, čekajući da bude rastrgnuto najezdom svirepih varvarskih plemena, preživelo je još samo jedan vek, a onda potonulo u krvavom vihoru koji je sa sobom donelo novo doba - mračni Rani srednji vek.
Istočno RIMSKO CARSTVO - VIZANTIJA uspeće da se održi i odoli svim nedaćama još čitavih 1.000 godina (ceo milenijum).
Što se teritorije EGIPTA tiče u ona će ostati deo Istočnog RIMSKOG CARSTVA sve do sredine 7. veka, kada EGIPAT osvajaju ARABLJANI. Tada počinje jačanje i dominacija islamskog faktora, koji će ubuduće, pa sve do današnjih dana oblikovati novi egipatski identitet.
Egipat je velika zemlja, bezbroj je znamenitosti koje mogu da se obiđu, i još je više priča koje mogu da se čuju na proputovanju kroz ovu surovu, ali prelepu pustinjsku zemlju.
Moja preporuka je da ako planirate putovanje u Egipat, obavezno razmislite o krstarenju rekom NIl. Tokom tog krstarenja obilaze se neki od najgrandioznijih i najfascinantnijih faraonskih hramova koje, ako ste već u Egiptu ni po koju cenu ne treba propustiti.
U mojim narednim pričama biće i detalja o tim hramovima kao i detallja o faraonima koji su ih gradili i brojnim legendama i misterijama koje su sastavni deo magičnog, faraonskog perioda drevnog Egipta
